Era poantybiotykowa — medyczny koszmar
Czym jest antybiotykooporność?
Antybiotyki odmieniły oblicze medycyny. Odkryte prawie sto lat temu, sprawiały, że śmiertelne niegdyś infekcje stawały się łatwe do opanowania. Jednak bakterie na każdą wprowadzoną przez nas substancję opracowują kontratak. Obecnie oporność na antybiotyki — zdolność drobnoustrojów do obrony przed naszym arsenałem leków — sprawia, że dawniej uleczalne zakażenia znów są niebezpieczne.
W raporcie WHO z 20231 roku podkreśla się znaczenie globalnego monitorowania oporności oraz inwestycji w nowe terapie. Bez zdecydowanych działań grozi nam powrót do czasów sprzed odkrycia antybiotyków, gdy nawet proste zakażenia mogły kończyć się śmiercią. Musimy działać teraz — zanim cuda współczesnej medycyny bezpowrotnie wymkną się nam z rąk.
Światowa Organizacja Zdrowia ostrzega, że zbliża się „era poantybiotykowa”, w której nawet rutynowe operacje mogą stać się śmiertelnie ryzykowne.
Gronkowiec złocisty
Jeszcze w latach 40. XX w. był wrażliwy na penicylinę. Jednak do lat 60. ponad 90% szpitalnych szczepów zyskało „enzymatyczną tarczę”, rozkładającą cząsteczki penicyliny. Gdy wprowadzono metycylinę — wkrótce pojawił się MRSA (metycylinooporny gronkowiec), który ignoruje całe grupy leków.2
Rzeżączka
Dawniej wyleczalna penicyliną, obecnie wykazuje oporność na wszystkie klasy antybiotyków stosowanych w leczeniu, a pojawienie się szczepów opornych na ceftriakson — ostatnią opcję leczenia empirycznego — stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego.3
Gruźlica
W przypadku gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) rozwijają się szczepy oporne nie tylko na podstawowe leki, ale także na kluczowe leki drugiego rzutu.4
E. coli
Pospolita bakteria jelitowa E. coli w już w 2019 stała się oporna na „pierwszą linię” antybiotyków (ampicylinę) niemal w 62% przypadków.5
Spryt natury — mechanizmy powstawania antybiotykooporności
Jak bakterie nas przechytrzają?
Choć bakterie nie mają mózgów, ich sposoby na przetrwanie są iście genialne:
1
Molekularne
nożyczki
Niektóre bakterie wytwarzają enzymy (np. beta-laktamazę) rozkładające antybiotyki beta laktamowe na nieszkodliwe fragmenty.6 „Piętą achillesową” penicyliny są właśnie te mikroskopijne „niszczarki”.
2
Twierdze
nie do zbobycia
Bakterie mogą też wykształcić pompy wypompowujące niektóre antybiotyki na zewnątrz,7 niczym ochroniarze wyrzucający nieproszonych gości.
3
Genetyczne
szpiegostwo
Inną metodą wykształcania oporności na antybiotyki jest zdobywanie jej z zewnątrz. Bakterie wymieniają się genami oporności za pomocą plazmidów — niewielkich pierścieni DNA przekazywanych innym gatunkom mikroustrojów.8
Dlaczego Twój ból gardła ma znaczenie: efekt domina oporności
Przyczyny antybiotykooporności
Nadużywanie antybiotyków działa na bakterie jak karnet na siłownię — pozwala im nieustannie „trenować” oporność. Okazja do „treningu” to każdy zbędny wypis recepty, niepełna kuracja czy profilaktyczne podawanie leków w hodowli zwierząt.
Nadmierne przepisywanie
Szacuje się, że około 30% antybiotyków w lecznictwie ludzkim jest przepisywanych niepotrzebnie9 (np. przy infekcjach wirusowych, w przypadku których nie działają).
Hodowle zwierząt
73% światowej produkcji antybiotyków zużywa się w rolnictwie, co sprzyja powstawaniu opornych bakterii przenikających do żywności i wody.10
Globalne podróże
Gen oporności może zostać przeniesiony na pokładzie samolotu i w postaci odpadów z toalety lotniczej trafić do miejskich ścieków.11
AMR — naglący problem nas wszystkich
Śmiertelność
Liczba zgonów na świecie spowodowana mikroorganizmami opornymi na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR) estymowana na rok 2050 w porównaniu do innych przyczyn w 2014 roku. Do 2050 roku oporne zakażenia mogą powodować nawet 10 milionów zgonów rocznie, wyprzedzając statystyki dotyczące raka.12
Wspólna odpowiedzialność
Jak walczyć z kryzysem
Oporność na antybiotyki to mecz drużynowy: mikroby przeciwko ludzkości. Dzięki mądrzejszym metodom naukowym, globalnej współpracy i naszej codziennej czujności możemy zatrzymać tę epidemię.
Naukowcy podejmują działania obronne, do których należą:
Szczepionki
nowej generacji:
Medycyna nie dysponuje obecnie szczepionkami na większość chorób bakteryjnych. Wyjątkiem są szczepionki nowej generacji przeciwko pneumokokom. Jedna z nowych szczepionek przeciwko pneumokokom ograniczyła liczbę inwazyjnych zakażeń u dzieci o 90 % a u dorosłych o 60%.13
Terapia fagowa:
Wznowiono badania nad bakteriofagami, czyli wirusami atakującymi wyłącznie komórki bakteryjne, co otwiera drogę do leczenia infekcji bakteryjnych opornych na znane antybiotyki.14
Programy racjonalnej antybiotykoterapii:
W szpitalach funkcjonują zespoły, które kontrolują zasadność i sposób przepisywania leków.
Wykorzystanie
sztucznej inteligencji:
Sztuczna inteligencja (AI) wspiera medycynę odkrywając nową klasę antybiotyków, które pomogą leczyć lekooporne infekcje bakteryjne.15
Ty też masz wpływ!
Dzięki wspólnym wysiłkom możemy ograniczyć rozprzestrzenianie się oporności i chronić skuteczność antybiotyków dla przyszłych pokoleń.
01
Zawsze dokończ kurację antybiotykową — przerwanie leczenia pozwala przetrwać najsilniejszym bakteriom, które będą się dalej rozmnażać.
02
Nie żądaj antybiotyków na przeziębienia i grypę, bo wywołują je wirusy, na które antybiotyki nie działają.
03
Zwracaj niewykorzystane leki do aptek lub punktów zbiórki,
nie wykorzystuj “resztek” do leczenia kolejnych infekcji i nie udostępniaj innym.
04
Wybieraj mięso bez dodatku antybiotyków, jeśli masz taką możliwość.
Zaskakujące fakty
Czy wiesz, że…
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antimicrobial-resistance
- https://pdfs.semanticscholar.org/aeeb/1cf2201dd4a95a6fc7d5763d3c39f9ba7ce4.pdf
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9540523/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Multidrug-resistant_tuberculosis
- https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/2021/01/Biuletyn-NPOA-3_2020.pdf
- https://www.britannica.com/science/antibiotic-resistance
- https://ourworldindata.org/antibiotics
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9404765/
- https://www.pbs.org/wgbh/frontline/article/30-of-prescribed-antibiotics-arent-necessary-study-finds/
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/326436
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jobm.202100201
- https://www.wipo.int/edocs/mdocs/mdocs/en/wipo_who_wto_ip_ge_16/wipo_who_wto_ip_ge_16_www_356156.pdf
- https://www.cdc.gov/pneumococcal/php/drug-resistance/index.html
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Terapia_fagowa
- https://www.national-geographic.pl/nauka/sztuczna-inteligencja-odkrywa-nowa-klase-antybiotykow-czy-beda-sposobem-na-lekooporne-bakterie-231221112032/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Oporno%C5%9B%C4%87_na_antybiotyki
- https://www.gohealthuc.com/library/5-fast-facts-about-antibiotic-resistance-and-you
- https://www.healthdata.org/news-events/newsroom/news-releases/lancet-more-39-million-deaths-antibiotic-resistant-infections
- https://www.pasteur.fr/en/press-area/press-documents/antibiotic-resistance-surprising-timeline
